Giáo dục ươm mầm là cách nuôi dạy tạo điều kiện cho con phát triển khả năng tự tư duy. Con trẻ được học hỏi những điều mới bao gồm cả học cách sửa lỗi sai trong môi trường đầy ôn hoà. Hình phạt bằng đòn roi, la mắng hay hù doạ chỉ tạo nên sự sợ hãi. Và hầu như trẻ sẽ chẳng học được gì với tâm lý tiêu cực này. Trong khi đó kỷ luật tích cực có thể giúp trẻ học hỏi với tâm thế chủ động. Đây cũng chính là cách thức mà giáo dục làm đúng vai trò trồng người, ươm mầm nên những tài năng.
Tác động tiêu cực của giáo dục đòn roi, trách phạt
Trách phạt chỉ tạo ra sự sợ hãi
Chúng ta nghĩ rằng trách phạt con trẻ khi chúng không nghe lời có thể khiến chúng biết mà dừng lại. Dạy dỗ bằng cách trừng phạt có vẻ đem lại cảm giác cho kết quả tức thì. Nhưng thật ra cách thức này chỉ mang lại những vết thương lòng cho trẻ. Thậm chí nó còn tạo nên những đứa trẻ thụ động chỉ biết nghe lời. Và điều này vô cùng nguy hiểm vì nó tước đi khả năng tự lập khi con trẻ trưởng thành.
Đòn roi, trách phạt hay hù doạ chỉ khiến trẻ lo lắng và sợ hãi. Khi ấy sự tập trung của não bộ sẽ đổ dồn về trung khu thần kinh điều khiển cảm xúc. Bạn có nhớ lúc chúng ta lo lắng, sợ hãi hoặc xấu hổ, chúng ta chẳng mấy khi học được điều gì. Ký ức của chúng ta về chuyện bị giáo viên trách phạt nếu còn nhớ được thì cũng chỉ là cảm xúc tiêu cực. Trong khi đó chúng ta chẳng nhớ được chút nào về bài học đi kèm.
Trách phạt dập tắt khả năng học hỏi
Khi cảm xúc lo lắng sợ hãi được tạo ra thì ngay lập tức bản năng sinh tồn sẽ được kích phát. Đó là phản ứng chống trả hoặc trốn chạy. Đây là bản năng tự nhiên giúp con người sinh tồn. Nhưng bản năng này lại không phải là điều kiện lý tưởng cho việc học hỏi những điều mới mẻ. Thậm chí còn tệ hơn thế, nó dập tắt khả năng học hỏi và tư duy của chúng ta.
Trung khu thần kinh điều khiển việc học tập chỉ hoạt động hiệu quả khi trung khu cảm xúc được yên bình. Trung khu cảm xúc như người gác cổng. Và chỉ khi nó xác định rằng mọi thứ đã an toàn thì người gác cổng này mới cho phép những thứ khác qua cửa. Vì vậy giáo dục phải tạo môi trường an toàn bao gồm cả không gian vật lý và cả tinh thần. Không chỉ đòn roi mà cả những lời đe doạ cũng sẽ rung hồi chuông cảnh báo khiến cánh cổng đóng lại trước mọi kiến thức.
Giáo dục ươm mầm bằng kỷ luật tích cực
Kỷ luật tích cực mang lại những giá trị gì?
Kỷ luật tích cực tức là dạy cho trẻ hiểu bằng những quy tắc nhất quán. Cha mẹ chia sẻ và giải thích cho trẻ hiểu những quy tắc về an toàn, sức khoẻ, đạo đức. Nếu trẻ có làm sai thì cha mẹ giúp trẻ sửa sai, đồng thời hướng trẻ tới hành vi đúng. Kỷ luật tích cực tạo ra khung quy chuẩn giúp trẻ luôn cảm thấy an toàn để học hỏi. Cha mẹ vừa phải nhất quán trong việc dạy các quy tắc, vừa phải tạo cơ hội cho trẻ tự đưa ra quyết định.
Giá trị mà kỷ luật tích cực mang lại chính là môi trường an toàn để trẻ phát triển . Trẻ được dạy cho hiểu rằng có những quy tắc trong cuộc sống trẻ phải tuân thủ. Trẻ học được rằng muốn chơi giỏi thì trước tiên phải chơi đúng luật. Từ đó là chân trời rộng mở mà trẻ được tự do học hỏi và ra quyết định của riêng mình.
Cách xây dựng kỷ luật tích cực trong giáo dục con trẻ
Đầu tiên cha mẹ cần nhất quán và là tấm gương để trẻ học theo. Chính sự nhất quán sẽ tạo thành kỷ luật tích cực. Con trẻ học được rằng quy tắc là không có ngoại lệ. Cho dù con có mè nheo nhõng nhẽo thì quy tắc vẫn không thay đổi. Bản thân các quy tắc hay luật lệ được xây dựng trên các quy chuẩn về an toàn và đạo đức chứ không phải cảm xúc cá nhân. Vì vậy bằng cách giải thích cho trẻ hiểu và áp dụng nhất quán quy tắc đã dạy sẽ giúp trẻ nắm bắt rất nhanh.
Bạn có thể đọc thêm về chủ đề Sống Nhất Quán qua bài viết dưới đây:
Quy tắc hay luật lệ chỉ là phần khung xương nền tảng. Trong khi đó chân trời kiến thức là bao la vô tận. Kỷ luật tích cực cần sự kiên nhẫn và thấu hiểu của cha mẹ. Nhờ đó mà chúng ta có thể điều chỉnh cách thức truyền đạt phù hợp nhất với con mình. Hãy luôn quan sát để thấu hiểu sự thay đổi và nới dần cánh cửa cho con tự ra quyết định.
Chúng ta tập cho con dần tự lập, tự chịu trách nhiệm. Rồi đến một ngày con đủ cứng cáp là lúc chúng ta bước lùi lại để con sống cuộc đời của riêng con. Hãy luôn ghi nhớ đòn roi và trách phạt chỉ tạo nên sự sợ hãi. Chỉ có kỷ luật tích cực mới khai phóng tiềm năng vô hạn để con tung bay trên bầu trời rộng lớn.